Indie kuźnią szachowych talentów
Do niezwykłego wzrostu popularności szachów wśród dzieci i młodzieży w Indiach przyczynił się hinduski arcymistrz Viswanathan Anand (1) (dla swoich fanów "Vishy"), o którym pisałem w poprzednim numerze "Młodego Technika".
Był on piętnastym niekwestionowanym mistrzem świata, panującym w latach 2007-2013 i mistrzem świata FIDE w latach 2000-2002. Słynny "Tygrys z Madrasu" jest bardzo lubiany w środowisku szachistów, nie posługuje się niedozwolonymi chwytami wobec rywali, chętnie analizuje partie z przeciwnikami, nawet tymi o wiele słabszymi, słynie z pięknego uśmiechu i jest uwielbiany przez dzieci oraz młodzież.
Arcymistrz to najwyższy tytuł, nadawany dożywotnio przez Międzynarodową Federację Szachową (FIDE) za wyniki sportowe. Na jego oznaczenie używa się polskiego skrótu "am" lub międzynarodowego "GM" (grandmaster). Obecnie jest przyznawany, gdy szachista w określonym czasie osiągnął trzy wartościowe rezultaty (tzw. normy) w turniejach międzynarodowych z udziałem arcymistrzów. Może być również nadany za inne wybitne osiągnięcia, np. za zakwalifikowanie się do turnieju bądź meczów pretendentów, czy też za zdobycie tytułu mistrza świata juniorów.
W 1987 r. Viswanathan Anand został pierwszym arcymistrzem szachowym w Indiach. Do 2000 r. dołączyło do niego czterech następnych indyjskich arcymistrzów. W 2010 r. Indie miały już 23 arcymistrzów, a w styczniu 2019 r. - 60. Najmłodszym obecnie na świecie arcymistrzem jest Dommaraju Gukesh, powszechnie znany jako Gukesh D, urodzony 29 maja 2006 r. w Ćennaj (dawna nazwa: Madras) (2, 3). W szachy nauczył się grać w wieku siedmiu lat, a w 2018 r. zdobył tytuł mistrza świata do lat 12. Jeszcze pięć lat temu był początkującym zawodnikiem (4).
Wśród młodych szachistów z Indii najgroźniejszym rywalem trzynastoletniego arcymistrza Gukesha jest o rok starszy od niego arcymistrz Rameshbabu Praggnanandhaa (5, 6, 7), urodzony 10 sierpnia 2005 r. w Ćennaj. W roku 2016 został najmłodszym mistrzem międzynarodowym w historii szachów - miał wtedy 10 lat, 10 miesięcy i 19 dni. Z kolei już w wieku 12 lat, 10 miesięcy i 13 dni stał się arcymistrzem.
Gry w szachy nauczył się jako pięciolatek i bardzo szybko zaczął osiągać znaczące sukcesy. Tytuł mistrza świata juniorów do lat 8 zdobył w 2013 r., a do lat 10 - w 2015 r. Jego rodzice nie grali w szachy, ale starsza siostra, Vauxhalli, przecierała mu szlaki, zdobywając tytuły mistrzyni świata do lat 12 i do lat 14. W październiku 2019 r. czternastoletni Praggnanandhaa wygrał mistrzostwa świata juniorów do 18 lat.
Wielu znawców szachów sądziło, że być może Gukesh zostanie najmłodszym arcymistrzem na świecie. Na turnieju w Hiszpanii w grudniu 2018 r. uzyskał jednak 0,5 pkt mniej, niż było potrzebne do normy. Swoją ostatnią normę zdobył "dopiero" na następnej imprezie, w styczniu 2019 r., siedemnaście dni później niż uczynił to Sergey Karjakin. Najprawdopodobniej kolejni najmłodsi arcymistrzowie pochodzić będą właśnie z Indii, gdzie w ostatnich latach popularność szachów bardzo wzrosła.
Choć uzyskanie tytułu arcymistrza jest bardzo trudne, to w historii szachów pojawia się coraz więcej cudownych dzieci. Wszyscy zaczynają grę bardzo wcześnie. Aktualny mistrz świata, Magnus Carlsen, zajął się szachami w wieku 5 lat, a w momencie zdobywania tytułu miał już za sobą osiem lat gry i treningów.
Najmłodsi arcymistrzowie w Polsce
Z polskich szachistów Dariusz Świercz (od 2018 r. obywatel i reprezentant USA) uzyskał tytuł arcymistrza w wieku 14 lat, 7 miesięcy i 29 dni, a Jan-Krzysztof Duda w wieku 15 lat i 21 dni.
Świercz (ur. 31 maja 1994 r. w Tarnowskich Górach) w 2011 r. zdobył m.in. w Madrasie (Indie) tytuł mistrza świata juniorów do 20 lat,, a w 2012 r. w Mariborze (Słowenia) złoty medal mistrzostw świata juniorów do lat 18.
Duda (ur. 26 kwietnia 1998 r. w Krakowie) zdobył już m.in. tytuł mistrza świata juniorów do lat 10 - w roku 2008 r. w Vũng Tàu (Wietnam), a obecnie należy do światowej szachowej czołówki i jest najlepszy na świecie wśród wszystkich młodych zawodników (do 24 lat)!
